کودکان از رفتارهای بد خود، همیشه هدفی دارند. بسیاری از والدین از این اهداف بی‌اطلاع هستند و به محض مشاهده یک رفتار بد از کودک، به جای شناسایی علت رفتار، به نشانه واکنش می‌دهند و شرایط را نابه‌سامان‌تر می‌کنند. برای پاسخ موثر به بدرفتاری فرزندان لازم است اهداف کودکان از بدرفتارهایشان را بشناسید.
با شناخت علت و هدف فرزندان از بدرفتاری می‌توانید، راهکار مناسب را اتخاذ کرده و متناسب با آنها برخورد کنید تا از شدت یافتن مشکل رفتاری ممانعت نمایند و یا آنکه جلوی آن رفتار خاص را بگیرید.
اهداف کودکان از بدرفتاریهایشان عبارت است از: جلب توجه کردن، اعمال قدرت، انتقام جوی و عاجز جلوه دادن.
کودکانی که خود را توانا نمی‌بینند و شایسته هیچ حقوقی نمی‌دانند، احتمالا با کنترل دیگران و یا نشان دادن این که هیچ کس نمی‌تواند آنها را کنترل کند، به دنبال اعمال قدرت هستند. همچنین کودکانی که گمان می‌کنند به حساب نمی‌آیند و بی‌اهمیت هستند، ممکن است دیگران را به خاطر احساس بی‌ارزش بودن خود تنبیه و مجازات کنند و سعی بر انتقام داشته باشند و در نهایت، کودکانی که اغلب احساس عجز و ناتوانی می‌کنند و بدون احساس دلگرمی هستند، ممکن است با پذیرش ناتوانی، خود را در نزد دیگران عاجز جلوه دهند.
والدین هوشیار و آگاه باید بدانند که بدرفتاری از منظر کودک، راه‌حلی است برای برطرف کردن مشکل، بنابراین بر والدین واجب است که به کودک خود کمک کنند تا راه حلی دیگر برای رفع مشکل خود بیابند.
چگونه هدف کودک از بدرفتاری را تشخیص دهیم؟
در نگاه اول برای بسیاری از والدین سخت است که بتوانند این علل چهارگانه بدرفتاری کودک را شناسایی و تفکیک نمایند. اما باید گفت شما می‌توانید با فراگیری دو روش ساده، هدف کودک از بدرفتاری‌هایش را به یکی از این علل‌های چهارگانه نسبت دهید و متعاقب آن درصدد رفع برآیید.
این دو روش عبارتند از:
به نوع احساس و عکس‌العملی که در اثر بدرفتاری کودک، در شما ایجاد شده است، توجه ویژه‌ای داشته باشید. زمانی که کودک رفتار بدی از خود نشان داد و شما او را تادیب نموده اما نتیجه‌ای دریافت نکردید، بهتر است به درون خود رجوع کنید و ببینید در قبال این رفتار بد کودک، شما چه احساسی داشته‌اید!
اگر عصبی و خشمگین شدید، هدف کودک جلب‌توجه است؛ اگر احساس تهدید کردید، قدرت نمایی می‌تواند هدف کودک باشد؛ اگر ناراحت و دلخور بودید، شاید کودکتان قصد انتقام‌جویی دارد، و در نهایت این که اگر به عنوان یک پدر و یا مادر احساس بی‌کفایتی کردید، بی‌گمان فرزندتان قصدی جز ایجاد بی‌کفایتی و عاجز جلوه دادن شما ندارد.
واکنش کودک را، هنگامی که به او متذکر می‌شوید تا رفتار بد خود را ترک کند، زیر نظر داشته باشید. اگر علی‌رغم تذکر شما، کودک همچنان به رفتار خود ادامه دهد، هدفی جز جلب توجه ندارد؛ همچنین اگر بی‌اعتنایی کرد و یا آن که رفتارش را شدت بخشید، کودک قدرت‌نمایی را هدف بدرفتاری خود قرار داده است؛ اما اگر رفتار کودک منجر به جریحه‌دار شدن احساس‌تان شد، ناراحت و آزرده‌تان کرد، به احتمال زیاد، انتقام گرفتن هدف اوست؛ و سرانجام آن که اگر به هنگام تذکر دادن، کودک ابراز عجز و نیاز کرد و کمکی خواستار شد و شما تسلیم و مجبور به کمک شدن شدید، بدانید این تربیت کودک می‌تواند نشانی از احساس بی‌کفایتی باشد. حال، پس از شناخت علت بدرفتاری‌ها و چگونگی دریافت اهداف کودکان از بدرفتاریهایشان، نوبت آن رسیده است که با رفتارهای نامطلوب فرزندتان برخورد کنید.
در ادامه سعی شده است برای هر هدف بدرفتاری کودک راهکارهایی پیشنهاد شود. بدین طریق شما می‌توانید به فرزندتان یاد دهید که از روش‌های سالم‌تر و مفیدتری برای برآوردن نیازهای خود استفاده کنند.
چگونه با جلب توجه کودک مقابله کنید؟
همه ما نیازمند توجه هستیم اما برخی از کودکان خواستار مطلق توجه همیشگی و انحصاری هستند. دریافت احساس خوب از جلب‌توجه، باعث می‌شود کودک از این کشف خویش نهایت استفاده را ببرد و خواهان بیش و بیشترش باشد. این مطالبه بیش از حد، از اشتباهات غیر قابل قبول و غیر ممکن کودک است و برای والدین و کودک لطمات بسیاری دارد. بنابراین بر والدین واجب است که به فرزندانشان یاد دهند که جلب‌توجه، نیازی به حق است اما باید به درستی برآورده شود. بدین منظور از میزان توجهات منفی خود بکاهید.
برای موفقیت، بهتر است توجه داده شده به رفتار کودک را کاهش دهید. شما هرگز مجبور نیستید به همه رفتارهای کودک، هر چند کوچک و جزیی، توجه کنید. بدانید کودکان بیشتر متمایلند رفتارهایی را انجام دهند که با پرداختن به آنها توجه والدین‌شان را جلب خود کنند، پس برای مقابله با این خواسته کودک، کمتر به این گونه رفتارها توجه کنید و از هنری به نام “نادیده گرفتن سنجیده“ نهایت استفاده را ببرید.
به رفتارهایی که متمایلید افزایش یابد، توجه خاص داشته باشید.
با مورد توجه قرار دادن رفتارهای مثبت کودک و با نادیده گرفتن رفتارهای منفی، کودکتان به زودی در می‌یابد که برای جلب‌توجه شما باید به چه رفتارهایی گرایش پیدا کند و از چه رفتارهایی اجتناب نماید. توصیه می‌شود به این اصل مهم روانشناسی نگاه ویژه‌ای داشته باشید.
کمتر حرف بزنید اما بیشتر اهل عمل باشید.
اگر زمان زیادی را صرف حرف زدن و یا توضیح دادن کنید، کودک شما را جدی نمی‌گیرد. بنابراین توصیه می‌شود خواسته و یا تقاضای خود را فقط یک بار به کودک بگویید و سپس به آن چیزی که گفته‌اید عمل کنید. مثلا، کودک را یکبار برای صرف شام صدا کنید، بعد غذا را بکشید، اگر کودک نیاید غذایش سرد می‌شود و شما هرگز غذای او را گرم نکنید. کودک باید بداند که خود او مسئول سرد شدن غذا است و دیگران نبایستی بابت بی‌احتیاطی و بی‌توجهی او دچار زحمت شوند.
خواسته‌ای از کودک داشته باشید.
برای ارضاء حس جلب‌توجه، کارهایی را به کودک محول کنید. شما می‌توانید کارهایی را به کودک توصیه کنید که با انجام آنها، او حس مفید بودن را با جلب‌توجه مثبت دیگران به دست آورد. مثلا، چیدن سفره، خرید برخی از اقلام خانه، کمک در خانه، و… باعث می‌شود کودک علاوه بر جلب‌توجه مثبت، به سمت رفتارهای مشارکتی نیز تشویق و ترغیب شود.
حس تعلق به کودک القاء کنید.
با بیان جملاتی چون “به داشتن گلی مثل تو می‌بالم”، “از داشتن تو راضی هستم”، “به تو افتخار می‌کنم“، … و یا با گفتن عبارات محبت آمیزی نظیر “عزیزم”، “امیدم”، “فرزندم”، “دخترم، پسرم“ و… احساس تعلق داشتن را به کودک انتقال دهید.
محبت بی‌قید و شرط به کودک داشته باشید.
به این منظور بهتر است گاهی اوقات بی‌هیچ دلیل خاصی، فرزندتان را در آغوش بگیرید و او را نوازش کنید. بدین طریق کودک، متوجه محبت بی‌دریغ شما نسبت به خود شده و خواهد فهمید که شما او را در هر شرایطی دوست دارید و برای کسب محبت شما، همیشه لازم نیست کار خوبی انجام دهد.
