هنر به عنوان یک ابزار درمانی مؤثر در بهبود سلامت روانی افراد استفاده می‌شود. هنردرمانی شامل استفاده از تکنیک‌های هنری مانند نقاشی، موسیقی، تئاتر، دانشگاه و دیگر فرمان‌های هنری برای کمک به بیماران در بهبود سلامت روانی و فرایند درمانی است. این تکنیک‌های هنری به عنوان در درمان اختلالات روانی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
هنر درمانی بر پایه این اعتقاد قرار دارد که فرایند خلاقانه هنری، می‌تواند به مردم در درمان اختلالات روانی و بهبود سلامت روان کمک کند. طبق تعریف انجمن هنر درمانی آمریکا، هنر درمانی یکی از حرفه‌هایی است که از فرایندهای خلاقانه هنری مانند نقاشی، موسیقی، تئاتر، دانشگاه و دیگر فرمان‌های هنری برای بهبود سلامت روانی و بهزیستی افراد استفاده می‌کند و می‌تواند به افراد در حل تعارضات و اختلالات اعصاب و روان، افزایش حرمت نفس و خودآگاهی، تقویت مهارت‌های ارتباطی، تنظیم رفتار، کاهش استرس و اضطراب، ارتقای خلاقیت و ارتقای وضعیت سلامت روان کمک کند.
تاریخچه‌ی هنردرمانی
هنر به عنوان یک راهی جهت برقراری ارتباط، بیان ایده‌ها و احساسات خود و حتی برای درمان ناراحتی‌های روحی از هزاران سال پیش استفاده می‌شده است. اما هنردرمانی به صورت رسمی از میانه‌های قرن بیستم شکل گرفته است. پزشکان دریافتند که افرادی که از بیماری اعصاب و روان رنج می‌برند، غالباً خودشان را در نقاشی‌ها و سایر کارهای هنری بیان کرده‌اند و این باعث شد که به استفاده از هنر به عنوان یک گام جهت توانبخشی رو آورند. از آن زمان، هنر بخش مهمی از حوزه روان‌درمانی شده است و در برخی از روش‌های سنجش و درمان به کار می‌رود.
تاریخچه هنردرمانی در مفهوم روان شناختی، با نام خانم مارگارت نامبرگ شناخته می‌شود. زمانی که او مشغول تعلیم نقاشی به کودکان بود، فهمید که هنر، تداعی آزاد را بسیار روان و ارتباط نمادین ناخودآگاه را به شکلی بدون سانسور و عینی آسان می‌کند و عملا جنبه درمانی آن در رهاسازی ناخودآگاه از طریق تصویرسازی و مشاهده آگاهانه «خود» است. اما همزمان با نامبرگ، خانم آدرین هیل که هنرمندی بریتانیایی بود، برای اولین بار واژه «هنردرمانی» را با نگاه هنری به کار برد و اثر درمانی هنرهای تجسمی و تصویرسازی در قالب هنردرمانی را توصیف کرد. از آن زمان، هنردرمانی به عنوان یک رشته جداگانه در حوزه روان‌درمانی شناخته شده است و در بسیاری از کشورها به عنوان یک روش درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پس از خانم نامبرگ و خانم هیل، ادیت کرامر نیز به عنوان یکی از بنیان‌گذاران هنردرمانی شناخته شد. او بیشتر بر توانایی‌های ذاتی هنر در درمان تاکید کرد و معتقد بود که فرآیند آفرینش هنری ذاتا توانایی درمان و شفابخشی دارد. مارگارت نامبرگ به عنوان مادر رشته هنردرمانی در آمریکا شناخته می‌شود و از ایده‌های فروید و یونگ در توسعه هنردرمانی استفاده کرد. در انگلستان، انجمن هنردرمانی انگلستان (BATT) دانشجویان هنردرمانی را بیشتر به عنوان روان‌درمانگرانی با تمرکز بر روی روان تحلیلی آموزش می‌دهد. در حال حاضر، هنردرمانی به عنوان یکی از روش‌های درمانی مورد توجه قرار گرفته و در بسیاری از کشورها به کار می‌رود.
تکنیک‌های هنردرمانی
در هنردرمانی از انواع مختلف تکنیک‌های هنری استفاده می‌شود. در ادامه به طور مختصر به این انواع پرداخته شده است:
- کلاژ
کلاژ یک فرایند خلاقانه است که در آن، قطعات کوچکی از مواد مختلف از جمله کاغذ، پارچه، مجله‌ها و سایر مواد، برای خلق یک آثار هنری بزرگ‌تر با یکدیگر ترکیب می‌شوند. در هنردرمانی، کلاژ به عنوان یک روش برای تحریک خلاقیت و خلق چیزی جدید برای بیان احساسات، تجربیات و مشاهدات فرد استفاده می‌شود.
- رنگ‌آمیزی
رنگ آمیزی یک فعالیت آسان و سرگرم‌کننده است که در آن از رنگ‌های مختلف استفاده می‌شود تا تصاویر یا المان‌های خاصی را رنگ کنید. در هنردرمانی، رنگ‌آمیزی به عنوان یک روش برای کاهش استرس و اضطراب، افزایش تمرکز و توجه، و بهبود حالت روحی و عاطفی فرد استفاده می‌شود.
- نقاشی‌های ساده یا دودلینگ
نقاشی‌های ساده یا دودلینگ، شامل طراحی الگوهای ساده و تکراری است که فرد می‌تواند آن‌ها را به صورت مداوم تکرار کند. در هنردرمانی، این روش به عنوان یک روش برای کمک به فرد در کنترل تنش، اضطراب و خشم، تسکین درد، و تحریک خلاقیت و خلاقیت استفاده می‌شود.
- مجسمه‌سازی
مجسمه‌سازی به عنوان هنر خلق اشکال سه بعدی از مواد مختلف مانند سفال، چوب، سنگ و سایر مواد شکل‌پذیر است. در هنردرمانی، مجسمه‌سازی به عنوان یک روش برای کمک به فرد در خلق چیزی جدید، تحریک خلاقیت و تجربه خلق شخصیت‌های جدید و تجربیات استفاده می‌شود. همچنین، این روش می‌تواند به فرد در بهبود تمرکز و توجه، کاهش استرس و اضطراب، و افزایش اعتماد به نفس کمک کند. این فعالیت به فرد کمک می‌کند تا با مواد مختلف بازی کند و به شکلی خلاقانه آن‌ها را ترکیب کند تا چیزی جدید خلق کند.
- سفال‌گری
در هنردرمانی، شکل‌بندی مواد، مانند سفال‌گری به عنوان یک روش برای تحریک خلاقیت و خلاقیت، تجربه خلق شخصیت‌های جدید و تجربیات، و بهبود حالت روحی و عاطفی فرد استفاده می‌شود. همچنین، این فعالیت به فرد کمک می‌کند تا با مواد مختلف بازی کند و به شکلی خلاقانه آن‌ها را ترکیب کند تا چیزی جدید خلق کند.
- دوخت و بافت
این تکنیک شامل دوخت پارچه، بافت قالیچه و زیورآلات و سایر کارهای دستی مشابه است.
کارگاه طراحی روی پارچه امید فردا
- نوشتن
در هنر درمانی، نوشتن به صورت داستان‌نویسی، ژورنال نویسی هنری و کمیک، به عنوان یک تکنیک درمانی کاربرد گسترده دارد و درمانجوان به کمک آن می‌توانند احساسات و تجربیات خود را بیان کنند. در این فرآیند، کاغذ و قلم به عنوان ابزار مورد استفاده قرار می‌گیرند و استفاده از کلمات کلیدی خاص و نوشتن آن‌ها، به درمانجو کمک می‌کند تا افکار و احساسات خود را درباره یک موضوع خاص تقویت کند و با بهبود کیفیت زندگی خود، به سمت بهبود و رشد فردی حرکت کند. هدف اصلی این تکنیک درمانی، رهایی از محتوای نوشته توسط درمانجو است.
هنردرمانی برای چه کسانی مناسب است؟
هنردرمانی می تواند برای درمان محدوده وسیعی از اختلالات توجه و تمرکز مورد استفاده قرار گیرد. در واقع، هنردرمانی می تواند به عنوان یک روش درمانی مؤثر برای افرادی که مشکلاتی مانند ناتوانی در یادگیری، استرس شدید، مشکلات رفتاری و اجتماعی، مشکلات سلامت روانی، آسیب های مغزی و یا در معرض رویدادهای آسیب‌زا هستند، به کار گرفته شود.
درمان اختلالات توجه و تمرکز با استفاده از هنردرمانی، می‌تواند به عنوان یک روش مکمل به سایر روش‌های روان‌درمانی مانند گروه درمانی یا درمان‌شناختی- رفتاری و یا دارودرمانی به کار گرفته شود. هنردرمانی ممکن است باعث بهبود توجه و تمرکز، تسکین استرس و اضطراب، کاهش افکار منفی و افزایش خلاقیت و خلاقیت شود.
بنابراین هنردرمانی می‌تواند به کسانی که تجربه موارد زیر را دارد کمک کند:
- سرطان
- کهولت سن
- اختلالات خوردن
- اضطراب
- افسردگی
- اختلال مصرف مواد مخدر
- اختلال استرس پس از سانحه
- مشکلات خانواده ای
- مشکلات عاطفی
- اختلالات روانی– اجتماعی
همچنین روش‌های توانبخشی هنردرمانی برای بهبود سلامت روان کسانی که با مشکلات درگیر هستندپیشنهاد می‌شود:
- بزرگسالانی دچار استرس‌های شدید می‌شوند.
- کودکانی که در مدرسه یا خانه دچار مشکلات رفتاری یا اجتماعی هستند.
- کودکان یا بزرگسالانی که یک رویداد آسیب‌زا را تجربه کرده‌اند و در معرض اختلال PDST هستند.
- کودکای اختلال یادگیری دارند.
- کسانی که آسیب مغزی و یا مشکلات روانی را تجربه می‌کنند.
- هنر درمانی برای افراد اوتیستیک
روش پرطرفدار هنردرمانی به عنوان یکی از گاهم‌های توانبخشی بیماری‌های اعصاب و روان، به صورت بخشی اختصاصی، در موسسه توانبخبشی بیماران اعصاب و روان امید فردا در نظر گرفته شده است. با کمک هنردرمانی، افراد بدون نیاز به داشتن تخصص و مهارت خاصی در یکی از رشته‌های هنری، می‌توانند مشکلات روانی خود را کاهش داده و سلامت روان خود را بهبود بخشند. برای این منظور، بهتر است به درمانگر متخصص مراجعه کرده و درمان‌های لازم را با توجه به نیازهای خود دریافت کنید.
