وقتی فرزندتان به دوران نوجوانی قدم میگذارد، به دنبال استقلال و یافتن هویت خود است و ممکن است دست به رفتارهایی بزند که از نظر والدین عجیب و پیشبینی نشدهاند. مثلا در برابر بیشتر سخنانتان ادا و اصول درآورد و یا در اتاق را با عصبانیت ببندد. متاسفانه این کارها، رفتار یک نوجوان معمولی است. سرپرستی نوجوان کار سادهای نیست، بهویژه زمانی که او خشن، افسرده و یا گرفتار عادتهای غلط شده باشد. شاید از اینکه دائم نگران این باشید که فرزندتان در حال حاضر کجاست و چه میکند، خسته شدهاید و نتوانید با نوجوانتان ارتباط خوب و مناسبی برقرار کنید. حتی ممکن است تصور کنید هدایت او کاری غیرممکن است اما ناامید نباشید. با روشها و اقداماتی میتوانید به این آشفتگی در خانه پایان دهید و به فرزندتان کمک کنید تا این دوران را به خوبی بگذراند.
نوجوان معمولی یا پردردسر؟
وقتی فرزندتان به دوران نوجوانی قدم میگذارد، به دنبال استقلال و یافتن هویت خود است و ممکن است دست به رفتارهایی بزند که از نظر والدین عجیب و پیشبینی نشدهاند. مثلا در برابر بیشتر سخنانتان ادا و اصول درآورد و یا در اتاق را با عصبانیت ببندد. متاسفانه این کارها، رفتار یک نوجوان معمولی است. اما اگر نوجوانتان از نوع پردردسر باشد با مشکلات بیشتری مواجه میشود. این نوجوانان گرفتار مشکلات رفتاری، احساسی یا یادگیری به مراتب بیش از نوجوانان معمولی هستند. آنها ممکن است دست به رفتارهای پرخطر مانند خشونت، فرار از مدرسه، مصرف موادمخدر و حتی مجرمانه بزنند. یا احتمال دارد مبتلا به ناراحتیهای روحی مانند افسردگی و اضطراب شوند. والدین باید تشخیص دهند که رفتار نوجوانشان معمولی و یا پردردسر است.
شناسایی رفتارها
تغییر ظاهر نوجوانان عاشق مد و پوشیدن لباسهایی هستند که جلب توجه کند. این رفتار طبیعی است و هرگز آنها را سرزنش نکنید اما اگر این تغییر ظاهر با رفتارهای منفی مانند بیشازحد لاغر یا چاق کردن خود همراه شد، زنگ خطری است که باید وارد عمل شوید. جر و بحث از آنجایی که نوجوانان به دنبال استقلالطلبی هستند، بیشتر مواقع با والدین خود بر سر هر مسالهای جر و بحث میکنند که این رفتار نیز طبیعی است اما بالا گرفتن جر و بحث به همراه خشونت در خانه و یا غیبت مکرر از مدرسه، دعوا با همسالان و کارشکنی نشان دهنده مشکلاتی است که باید آنها را زود برطرف کنید.
حالات روحی نوجوانان به دلیل تغییرات هورمونی دچار حالات روحی متفاوتی مانند زودرنجی و کجخلقی میشوند. اما اگر تغییر حالات روحی نوجوانتان با سرعت بیشتری رخ داد و به همراه آن دچار افسردگی، اضطراب یا مشکلات خواب شد علامت مشکلات عاطفی و احساسی است و اگر به آن توجه نکنید اوضاع بدتر میشود. دوستان، عزیزتر از والدین نوجوانان بیشتر از اینکه از والدین خود پیروی کنند، تحت تاثیر دوستان خود هستند. در این دوران دوستانشان برای آنها بسیار مهم اند و کوچک ترین انتقاد از آنها به شدت آزرده خاطرشان میکند.
روشهای کمک به نوجوانان
با او ارتباط برقرار کنید نوجوانتان هر مشکلی داشته باشد به این معنا نیست که شما والدین خوبی نبودهاید. بهجای سرزنش خود روی نیازهای فعلی نوجوانتان متمرکز شوید. اولین قدم برای ایجاد این کار پیدا کردن روشی برای ارتباط با اوست. نوجوانان با وجود سرکشی هنوز هم نیازمند عشق، علاقه و پذیرش از سوی شما هستند. بنابراین اگر بتوانید درست عمل کنید، باز هم میتوانید روی او اثرگذار باشید. برای این کار باید از میزان اضطراب و خشم خودتان آگاه باشید وقتی ناراحت و عصبانی هستید، با نوجوانتان صحبت نکنید. صبر کنید آرام شده و قبل از صحبت با نوجوانتان انرژی مثبتی داشته باشید. فراموش نکنید هنگام صحبت با نوجوان به تمام انرژی و صبر و تحملتان نیاز پیدا خواهید کرد.
به نوجوانتان توجه کنید نوشیدن چای و گپ زدن برای یک نوجوان، پیشنهادی بسیار مضحک است. اما شما با اینگونه پیشنهادها نشان دهید او برایتان مهم است. پس هرازگاهی اصرار کنید که بدون روشن کردن تلویزیون یا هر چیز دیگر که حواستان را پرت کند، کنار هم بشینید و با یکدیگر صحبت کنید. البته ممکن است تمام این وقت به سکوت بگذرد ولی اگر او بخواهد حرفی بزند، حداقل فرصتش را دارد.
زمینههای مشترک پیدا کنید صحبت در مورد ظاهر و یا لباسهای نوجوانتان، روشی مطمئن برای برانگیختن جر و بحثی آتشین است. بهتر است به جای این کار به دنبال زمینههای مشترک بگردید. مثلا با پسرها میتوانید در مورد ورزش صحبت کنید و با دخترها در مورد فیلمهای احساسی حرف بزنید. قرار است با پیداکردن موارد مشترک با آرامش با یکدیگر صحبت کنید و وقتی این شرایط به وجود آمد میتوانید آرام آرام در مورد مسائل مهم دیگر نیز حرف بزنید.
قضاوت نکنید و مدام پند ندهید وقتی نوجوانتان با شما صحبت میکند، بسیار مهم است که بدون هیچ قضاوتی و یا انتقاد و پندی، حرفهایش را گوش کنید. نوجوانتان میخواهد او را درک کنید. تماس چشم نیز خیلی مهم است. اگر وقتی با شما صحبت میکند، مشغول روزنامه خواندن و یا بررسی ایمیلهایتان باشید، احساس میکندکه برایتان اهمیتی ندارد.
انتظار عدم پذیرش را داشته باشید هنگام تلاش در برقراری ارتباط با نوجوانتان غالب اوقات ممکن است با عصبانیت، کج خلقی یا واکنشهای منفی دیگر او رو به رو شوید. خونسرد بمانید و به نوجوانتان زمان بدهید تا آرام شود. وقتی هر دو از آرامش کافی برخوردار شدید، دوباره تلاش کنید. با موفقیت ارتباط برقرار کردن با نوجوانتان وقت و حوصله میخواهد.
تغییرات مناسبی در سبک زندگیتان بدهید
نظم و ترتیب نوجوانان ممکن است بر سر قوانین و نظم و انضباط یا ساختار زندگی روزمره، داد و فریاد راه بیندازند. اما این بدین معنا نیست که هرگز نظمی را نمیخواهند. به موقع سر میز غذا نشستن و ساعت خواب منظم داشتن به آنها احساس امنیت و اطمینان میدهد زیرا در این گونه مواقع شما میتوانید به آنها توجه نشان دهید و آنها نیز اگر بخواهند، فرصت صحبت کردن با شما پیدا میکنند.
کم کردن دنیای دیجیتال بین تماشای تلویزیون، فیلم، محتوای اینترنت و بازیهای ویدئویی با رفتارهای خشونتآمیز نوجوانان و همچنین اضطراب ارتباطی مستقیم وجود دارد. این برنامهها را کم و محدود کنید اما در مقابل نوجوانتان را به ورزش و بازیهای پرتحرک تشویق نمایید. خواب و خوراک سالم خوراک سالم و مقوی میتواند انرژی نوجوانتان را به ثبات برساند و ذهن او را هوشیار نگه دارد. از طرفی محرومیت از خواب کافی نوجوانتان را دچار اضطراب و کج خلقی و سستی میکند. خواب کم و غذای ناسالم اثری منفی روی حافظه، وزن، تمرکز، قدرت تصمیمگیری و سیستم ایمنی بدن دارد. بنابراین کاملا مراقب این دو گزینه باشید.
خودتان را فراموش نکنید
سر و کله زدن با یک نوجوان واقعا انرژی و تحمل میخواهد و اگر شما به اندازه کافی مراقب سلامتتان نباشید، زود از پای در میآیید. بنابراین به اندازه کافی استراحت کنید، اگر اضطراب دارید و دچار افسردگی شدهاید حتما از روانشناس کمک بگیرید. هرگز سعی نکنید بار تمام مشکلات را خودتان به تنهایی حمل کنید بلکه از اقوام، دوستان قابل اعتماد و مشاوران کمک و راهنمایی بخواهید. دوران نوجوانی قرار نیست برای همیشه طول بکشد. این روزها زودتر از آنچه که فکرش را کنید میگذرد و فقط این صبر و شکیبایی و راهنماییهای شماست که موجب میشود فرزندتان به خوبی این دوران سخت را طی کند و به جوانی موفق و شاد تبدیل شود.