شیزوفرنی یک بیماری شدید روانی است که معمولا در دورهی اواخر بلوغ و گاهی نیز در اوایل دورهی بزرگسالی رخ میدهد. این بیماری براساس رفتارها و تفکرات بی اساس و توهم افراد شناسایی میشود که در مجموع سبب زوال موقعیت اجتماعی و حرفهای فرد میشوند و در اغلب اوقات افراد بیمار دچار توهم و خیالات هستند.
اپیدمیولوژی
شیزوفرنی یکی از اصلیترین عوامل بیماریهای مزمن روانی است. هر فرد در طول زندگی خود خطر 1% برای ابتلا به این بیماری را دارد و حدود 0.2% از کل جمعیت در یک زمان مشخص به بیماری مبتلا هستند. شیزوفرنی معمولا در افرادی که وضعیت اجتماعی_اقتصادی ضعیفتری دارند بیشتر رخ میدهد و همچنین سن بروز و شدت بیماری در مردان بیشتر از زنان است. افرادی که در فصل زمستان متولد شدهاند احتمال بیشتری برای ابتلا به شیزوفرنی دارند و این نکته پیشنهاد میکند که عوامل محیطی همانند برخی عفونتهای ویروسی، یا غذاها خاص میتوانند باعث افزایش احتمال بیماری شوند.
تاثیر عوامل ژنتیکی
ماهیت و دامنه تاثیر عوامل ژنتیکی در بروز شیزوفرنی هنوز معلوم نیست. علت ناشتاخته ماندن شیزوفرنی تا حدی به دلیل عدم وجود یک تعریف واحد برای بیمارای است و در بسیاری موارد شیزوئیدها نیز در زمره شیزوفرنی قرار میگیرند. شیزوئیدها افراد خانواده فرد مبتلا به شیزوفرنی هستند که رفتارهای مشابه با بیمار را نشان میدهند. معیارهای بالینی که بتواند شیزوئید را از شیزوفرنی تمایز دهد وجود ندارد. تقریبا 4% از جمعیت به شیزوفرنی و یا رفتارهای شیزوئیدی مبتلا هستند.
مطالعات دو قلوها و خانوادههای بیمار
در صورتی که فقط شیزوفرنی را مد نظر قرار دهیم دوقلوهای همسان به میزان 46% همبستگی دارند ولی اگر شیزوفرنی و شیزوئید را با هم در نظر بگیریم میزان همبستگی 90% خواهد رسید. همبستگی 46% نشان دهنده تاثیر زیاد عوامل محیطی است.
ژنهای مستعد کننده
مطالعات GWA که بر روی تفاوتهای تعداد کپیهای ژنی (copy number variations یا CNV) صورت گرفته است نشان میدهد که تعدادی از حذفهای بزرگ (kb ۵۰۰ <) با این بیماری همراهی دارند (به عنوان مثال ناحیه کروموزومی ( Iq21.1 15 q13.3 و 22q11.2 ). این حذفها بسیار نادرند ولی نفوذ آنها بسیار بالاست. میزان odds ratio برای حذف 15 q13.3 در دو مطالعهی مستقل بین ۱۶ تا ۱۸ برآورد شده است. مشاهدهی کلیدی دیگر این است که این حذف ها تنها با شیزوفرنی همراه نیستند.
حذف Iq21.1 با اوتیسم، صرع و مشکلات یادگیری نیز همراه است. در واقع این لوکوسها علاوه بر شیزوفرنی استعداد به سایر حالات و بیماریها را نیز در بر دارند. از این یافتهها میتوان یافت که به دست آوردن اطلاعات ژنتیکی بیشتر میتواند به ارائه تعاریف بالینی بهتر و دقیقتری از بیماریها منجر شود.
واریانتهای زنتیکی شایع نیز در اتیولوژی شیزوفرنی تاثیر دارند. متاآنالیز مطالعات GWA انجام شده دهندهی همراهی HLA روی ناحیه 6p21.3-6p22.1 با بیماری است که وضوح نشان دهندهی وجود یک ریسک فاکتور سیستم ایمنی در اتیولوژی بیمار است.
همراهی قوی بین واریانت های نزدیک به لوکوس ژن NRGN و ژن TCF4 نیز دیده شده است این ژنها در تکوین و شکلگیری مغز، قوهی شناختی و حافظه نقش دارند. آنالیز دادههای GWA موجود توسط کنسرسیوم بینالمللی شیزوفرنی در سال ۲۰۰۹ پیشنهاد میکند که هزاران واریانت شایع مستعد کننده وجود دارد که هر یک از آنها تاثیر بسیار کمی داشته و مجموع اثرات این واریانتها به صورت افزایشی میتواند ابعاد ژنتیک و وراثت پذیری شیزوفرنی را توجیه کند.
اصول ژنتیک پزشکی امری